Melkveehouder Gertoin van Dal uit Drunen had in zijn grasland een plek van zo’n halve hectare groot waar in natte periodes water bleef staan. Dit kostte opbrengst. Een praktische oplossing vond hij samen met Tim de Wit van agrarisch adviesbureau DMS binnen het project BodemUP. Dankzij een slim aangelegde greppel kan het water nu goed weglopen. Deze zomer gaat de melkveehouder aan de slag met de volgende stap: verbetering van de bodemstructuur van de bewuste plek.
Het melkveebedrijf annex zuivelbedrijf en de boerderijwinkel van Gertoin van Dal en zijn vrouw Astrid bevindt zich sinds 1997 op de huidige plek. Dochter Anouk wil het bedrijf overnemen. Zij werkt al het grootste gedeelte thuis, naast haar baan als bestuursondersteuner van het BAJK.
Tot 1997 zat het bedrijf midden in Drunen, ook al met een boerderijwinkel erbij. De grondsoort in Drunen en omgeving is zandgrond. Aanvankelijk lag de grond van Van Dal tamelijk versnipperd. Maar door een grondruil met de provincie Brabant drie jaar geleden kwam daar verandering in. De provincie had grond van Van Dal nodig voor onder andere uitbreiding van op- en afritten van de A59. In ruil daarvoor bood de provincie Van Dal grond direct naast het bedrijf aan. Voor de melkveehouder een schot in de roos. Een groot gedeelte van de in totaal zo’n vijftig hectare grond ligt nu rondom huis en een ander gedeelte iets verderop aan de weg. De veehouder is heel content met zijn verkaveling. “Dit voorjaar konden we alles vanuit de stal sleepslangen”, vertelt hij tevreden.
Nieuw stuk grond, nieuwe uitdaging
Een nieuw stuk grond moet je altijd eerst even leren kennen en naar je zin maken. Dat geldt ook voor de grote perceel naast het bedrijf dat Van Dal drie jaar geleden door de grondruil in bezit kreeg. “De grond was in de jaren daarvoor verhuurd geweest aan verschillende akkerbouwers. Het was meerdere keren helemaal stuk gereden in de herfst. Er was werk aan de winkel. Ik heb het vlak laten schuiven zodat de meest gekke bulten en gaten geëgaliseerd werden. Daarna heb ik er gras ingezaaid. Zo kon de grond ook wat tot rust komen.”
Het vlakschuiven heeft niet alle problemen van het perceel opgelost. Achterin zit bijvoorbeeld een lage plek, waar snel water bleef staan. “In het voorjaar werkte de loonwerker er met bemesten omheen omdat het te nat was. Tijdens het maaien werd er omheen gewerkt omdat er teveel onkruid stond wat je niet in het voer wilt hebben”, aldus Van Dal. Toen de veehouder met het project BodemUP van ZLTO in aanraking kwam, had hij een mooie casus. Binnen BodemUP werken grondeigenaren in studiegroepen en samen met een adviseur gericht aan verbetering van de bodem.
Water afvoeren
Samen met adviseur Tim de Wit van agrarisch adviesbureau DMS uit Beusichem pakte Van Dal het probleem van de gebrekkige waterafvoer aan. De Wit, die ook is aangeschoven aan de keukentafel in Drunen, laat met behulp van een satellietbeeld zien waar het probleem zat. Het is een plek van ruim een halve hectare. “Dit beeld is in de zomer genomen. Op deze foto staat er geen water, maar je kunt aan de kleur van het gras precies zien tot waar het water in de winter stond”, wijst hij.
“Zaak was allereerst te zorgen dat er op die plek niet langer water bleef staan. Afwateren was echter lastig. Er was geen sloot in de buurt en om bij de sloot vooraan het perceel te komen, moest een hoogte van wel 25 centimeter worden overwonnen. En daarbij wil je dan ook nog afschot hebben. Kilveren was geen optie. Dan moet je echt het hele perceel dat wel 350 meter lang is, van voor naar achter pakken. Onbegonnen werk”, zo stelt Van Dal. Als oplossing kozen de melkveehouder en de adviseur voor een greppel van voor naar achteren recht evenredig aan de boerderij. In de kopakker werd met behulp van een buis een brede dam gecreëerd. Deze greppel werd vorig jaar aangelegd.
Bodem verbeteren en luchtig houden
Dankzij de greppel loopt het water vanuit de natte plek nu goed naar de sloot. Afgelopen winter bleef er bijna geen water meer staan. Maar de veehouder behoudt een uitdaging. Doordat er lang water heeft gestaan, is de bodem van de natte plek dichtgeslagen. De Wit laat een foto zien van een bodemprofiel dat hij met een profielspade uit de natte plek heeft gehaald. Hierop is op zo’n twintig centimeter diepte een grijze laag te zien. “De grond is hier dichtgeslagen en zuurstofloos. Daardoor groeit het gras er ook niet goed. De wortels hebben zuurstof nodig en dat vinden ze daar niet. Ook het bodemleven, dat ook zuurstof nodig heeft, verstikt. Terwijl voornamelijk regenwormen juist voor een goede structuur zorgen”, aldus De Wit.
“Doel is nu de grond pleksgewijs los te trekken zodat er weer zuurstof in kan komen. Vervolgens moet het worden ingezaaid met een mengsel met diepwortelende planten zoals rode klaver of cichorei. Die helpen dan de grond open houden.” Het liefst wilde Van Dal de plek meteen aanpakken, maar op advies van De Wit wacht hij nog even tot de zomer. “Dit kun je het beste later in het jaar doen. Dan is woelen effectiever en komt nieuw ingezaaid gras beter op.”
Gezonde bodem, gezond voer, gezonde melk
Naast de natte plek die Van Dal nu aanpakt, heeft hij nog een aantal andere, kleinere plekken in het land waar water blijft staan. Met De Wit kijkt hij naar de beste manieren om daar verbetering aan te brengen. Dit weer volgens het principe van eerst het water wegkrijgen en daarna de grond verbeteren. “Je moet eerst de kraan dichtdraaien, dan pas dweilen”, benadrukt De Wit, die vanuit BodemUP drie jaar lang twee keer per jaar langskomt bij Van Dal. De melkveehouder is blij met de stapsgewijze en doordachte aanpak en kan eigenlijk niet wachten de bodemstructuur te verbeteren op plekken waar dat nodig en goed mogelijk is. “Een gezonde bodem is de basis voor gezond en smakelijk ruwvoer. Dat is weer essentieel voor gezonde koeien en uiteindelijk voor de zuivel.”
Zuivelboerderij De Kern
Het is een komen en gaan van mensen op Zuivelboerderij De Kern van Gertoin, Astrid en Anouk van Dal. Ook deze maandagmorgen weten mensen uit Drunen en omgeving de boerderijwinkel met zuivel en diverse streekproducten goed te vinden. “Ongeveer twintig procent van onze melk verzuivelen we zelf. We maken zelf onder meer yoghurt, karnemelk, boter, kwark en vla. Kaas maken we niet zelf, maar kopen we in bij andere zuivelboerderijen. Mensen komen hier graag. Ze hechten waarde aan kwaliteit en vinden het fijn om rechtstreeks bij de boer te kopen en zo een beeld te krijgen waar de producten vandaan komen. Ze krijgen de hele beleving van de boerderij erbij”, vertelt Gertoin Van Dal.
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Gerben Hofman en Tim de Wit
