Longwormmanagement op het melkveebedrijf: hoe kun je infecties voorkomen?

Longworminfecties worden bij runderen veroorzaakt door de worm Dictyocaulus viviparus. Infecties door longworm leiden tot ademhalingsproblemen, gewichtsverlies, productiedaling en zijn in sommige gevallen ook dodelijk. Om longworminfecties te voorkomen is het daarom van belang te begrijpen hoe infecties optreden en welke maatregelen er genomen kunnen worden.

Allereerst is het van belang de levenscyclus van de longworm te begrijpen. Runderen raken geïnfecteerd door het opnemen van de longwormlarven tijdens het grazen. Deze larven komen in het darmstelsel terecht, vanwaar ze via het lymfevatenstelsel richting hart en longen opkruipen. In de longen ontwikkelen de larven zich verder tot volwassen longwormen. Deze ontwikkeling duurt ongeveer veertien dagen, waarna de longwormen eieren gaan produceren. Deze eieren worden opgehoest, doorgeslikt en vervolgens als larven via de mest uitgescheiden op de weide.

Op de weide ontwikkelen de larven zich in drie tot zeven dagen weer tot infectieuze larven die opnieuw kunnen worden opgenomen tijdens het grazen. Verplaatsing van larven naar het verse gras vindt plaats door middel van een schimmel die op de mesthopen groeit. Deze schimmel werkt als een soort katapult voor de longwormlarven.

Twee soorten immuniteit

Om klinische verschijnselen ten gevolge van longworm te voorkomen, is het van belang de koeien immuniteit tegen longworm te laten ontwikkelen. Het rund ontwikkelt in twee vormen immuniteit tegen longworm. De eerste vorm van immuniteit is gericht tegen de larven. Wanneer deze immuniteit ontwikkeld is, wordt voorkomen dat alle larven in de longen terechtkomen. Deze immuniteit is ongeveer vier maanden effectief. De tweede vorm van immuniteit is gericht tegen de volwassen wormen. Wanneer deze immuniteit ontwikkeld is, wordt eierproductie voorkomen. Deze vorm van immuniteit is minimaal twee jaar effectief.

Tien tot twintig procent van de runderen blijft longwormdrager en blijft daardoor kleine hoeveelheden larven uitscheiden. Het telkens opnieuw opnemen van deze larven helpt om de immuniteit in de kudde te behouden. Echter, dit kan ook bij de introductie van runderen zonder immuniteit binnen het koppel leiden tot een longworminfectie. Om deze reden is het van belang kalveren en eventuele aangekochte runderen al gecontroleerd bloot te stellen aan longworm voor introductie binnen het melkveekoppel.

Immuniteit longworminfecties bij kalveren ontwikkelen

Bij kalveren kan geleidelijke immuniteitsopbouw plaatsvinden door de kalveren achter het melkvee aan te laten grazen. Op de weide zal een lichte longwormbesmetting aanwezig zijn. Opname van deze kleine hoeveelheid larven bij het grazen zorgt voor de ontwikkeling van immuniteit. Probeer te voorkomen dat de kalveren het eerste weideseizoen starten op weides waar het afgelopen weideseizoen ook dieren hebben gelopen in hun eerste weideseizoen. De longwormbesmetting op deze weides is namelijk groter, waardoor de immuniteitsopbouw te langzaam is en het dier ziek zal worden.

Vaccineren tegen longworminfecties als optie

Een andere optie voor het opbouwen van immuniteit is het vaccineren van kalveren of nog niet eerder aan longworm blootgestelde runderen. Bij het vaccineren worden er tweemaal met een interval van vier weken bestraalde levende longwormlarven in de bek ingegeven. Twee weken na de tweede toediening is de immuniteit tegen de larven (kortdurende immuniteit) ontwikkeld. Vervolgens moeten de runderen geweid worden waar ze door blootstelling ook (de langdurige) immuniteit tegen de wormen ontwikkelen.

Ontwormingsmiddelen vragen om voorzichtigheid

Belangrijk is om voorzichtig te zijn met ontwormingsmiddelen. In de periode van het vaccineren mogen de runderen geheel niet ontwormd worden, omdat er anders geen immuniteitsopbouw zal plaatsvinden. Wanneer er daarnaast gebruik wordt gemaakt van langwerkende ontwormingsmiddelen, kan tevens de immuniteitsopbouw stoppen en de bestaande immuniteit geleidelijk aan verdwijnen waardoor dieren opnieuw vatbaar worden voor longworminfecties.

Tekst: Wilco van Ittersum, dierenarts Herkauwers bij adVee Dierenartsen