Luchtwegproblemen liggen in de kalveropfok voortdurend op de loer en kunnen voor veel schade zorgen. Niet alleen bij de kalveren, maar ook bij oudere koeien. Bij Van Veelen Holsteins in Biddinghuizen krijgen veroorzakers van luchtwegproblemen dan ook zo weinig mogelijk kans. “Als longen eenmaal beschadigd zijn, heeft het dier er voor de rest van het leven last van”, weet melkveehouder Gerben van Veelen.
Van Veelen Holsteins in Biddinghuizen is een melkveebedrijf met 670 melkkoeien en bijbehorend jongvee. Tot vijf à zes maanden leeftijd zijn de kalveren op het bedrijf in Biddinghuizen. Daarna worden ze op twee andere locaties verder opgefokt, waarna ze twee maanden voor afkalven weer in Biddinghuizen aankomen.
“Dit is zo gegroeid en dat bevalt goed”, vertelt melkveehouder Gerben van Veelen. Nadeel van deze werkwijze is wel dat de dieren een keer extra verhuizen. “Maar zo is ieder van de opfoklocaties gespecialiseerd in een specifieke leeftijdscategorie. Daardoor kun je bijvoorbeeld heel gericht voeren.”
Focus op een hoge efficiëntie
Van Veelen Holsteins zit sinds 2007 op de huidige locatie. In 2012 werd de nieuwe, grote en moderne stal met een 2 x 25 zij-aan-zijn melkstal gebouwd. In de ruime kantine op het bedrijf hangen diverse foto’s van kampioenskoeien van Van Veelen. De melkveehouder is dan ook trots op zijn dieren en op hun prestaties. “We hebben inmiddels 58 honderdtonners en zes tientonners gehad”, vertelt de veehouder, die focust op een hoge efficiëntie. Binnen het bedrijf wordt voor het rantsoen voor de koeien naast gras ook mais, luzerne en gerst verbouwd.
Goede start noodzakelijk
De basis voor een gezonde koe leg je al in de opfok, zo weet de melkveehouder. Zeker wat betreft longgezondheid wil hij geen risico lopen. “Een longontsteking op jonge leeftijd heeft heel lang gevolgen. Als longen eenmaal beschadigd zijn, heeft het dier daar de rest van het leven last van”, vertelt Van Veelen.
Dit wordt beaamd door zijn dierenarts annex adviseur Jan Dijkhuizen, die ook bij het gesprek is aangeschoven. Dijkhuizen is dierenarts bij De Graafschap Dierenartsen, maar begeleidt daarnaast ook een aantal melkveehouders. Hij kijkt daarbij naar het hele plaatje. Hij komt sinds 2019 om de veertien dagen langs bij Van Veelen, doet drachtigheidscontrole, maar kijkt ook kritisch naar het totale management. Alles met als doel het rendement voor de melkveehouder te verhogen. “Ik probeer mezelf altijd overbodig te maken, maar dat lukt nog niet zo goed”, lacht hij. “Hoe goed een bedrijf het ook doet, er blijven altijd wel zaken over die verder verbeterd kunnen worden.”
Kalverafdeling goed voor elkaar
Terug naar de kalveropfok. Een aspect uit de bedrijfsvoering waar Van Veelen trots op mag zijn. Dat begint al bij de biestverstrekking. Daarbij staan niet alleen de drie V’s van vlug, vaak en veel centraal, maar speelt ook de hygiëne een belangrijke rol. “Omdat we verschillende medewerkers hebben, werken we volgens vaste protocollen”, vertelt Van Veelen. Dijkhuizen vult aan: “De start van een kalf moet goed zijn. Dat betekent optimale hygiëne. Dit wordt in de praktijk nog wel eens onderschat. Dan denk je goed bezig te zijn door biest te geven, maar ondertussen ben je ook bezig met het overdragen van ziektekiemen.”
Pasgeboren kalveren gaan in hokjes en krijgen biest. Vervolgens gaan ze door naar de iglo’s. De vaarskalveren gaan daarna door naar een ruim strohok in de kalverenafdeling die is gesitueerd in een voormalige akkerbouwschuur op het bedrijf. De hokken zijn zo ingericht dat de kalveren telkens gemakkelijk een hok kunnen doorschuiven.
‘All-in all-out’-principe om ziekteverwekkers te weren
Van Veelen waakt ervoor de bezetting per hok niet te hoog te maken. “Dan krijg ik op mijn kop van Jan”, grapt hij. Waar Dijkhuizen ook op hamert is het ‘all-in all-out’-principe in de groepen. “Anders zet je er telkens weer een kwetsbaar dier tussen dat ziekteverwekkers oppakt van de oudere dieren. Het komt ook wel eens voor dat melkveehouders een kalf dat achterblijft in de groei door laten stromen naar een groepje jongere kalveren. Zo blijf je ziekteverwekkers doorgeven en kom je nooit van je trammelant af”, legt hij uit.
De hokken voor de jongste kalveren hebben een drinkautomaat met kunstmelk. Ieder hok heeft een voerbak met krachtvoer. Drie keer in de week worden de hokken opgestrooid. De vloeren zijn glad afgewerkt waardoor het makkelijk en schoon werken is. Kalveren krijgen onbeperkt hooi. Er heerst een fris klimaat. Mechanische ventilatie in de vorm van een slangventilatiesysteem in combinatie met ventilator zorgen hiervoor. De achtermuur van de hokken staat op enige afstand van de muur van de stal. “Zo voorkom je dat tocht via de achterwand in het strohok komt”, vertelt Van Veelen.
Vaccinatie onderdeel van preventie
Longproblemen bij de kalveren komen bij Van Veelen niet veel meer voor. “Longontsteking hebben we hier niet. In het verleden speelde Mannheimia wel eens op. Maar het laatste jaar is het een stuk rustiger. Huisvesting en management spelen hier een belangrijke rol in, maar ook een aangepast entschema helpt hierbij”, aldus Van Veelen. Vanaf een paar dagen na de geboorte krijgen jonge kalveren een eenmalige neusenting tegen pinkengriep. Dit wordt bij oudere kalveren herhaald voordat ze naar het volgende bedrijf gaan.
Om schade door Mannheimia haemolytica te voorkomen, zet van Veelen het vaccin HIPRABOVIS® SOMNI/LKT in. Dit vaccin beschermt tegen bacterie Mannheimia haemolytica en zijn gifstoffen. Ook beschermt het tegen de bacterie Histophilus somni. Mocht een ziekteverwekker alsnog toeslaan, dan vermindert het vaccin de klinische verschijnselen en treedt er minder longschade op. “Dit geeft goede resultaten en is niet duur”, weet Van Veelen.
Van Veelen Holsteins
Van Veelen Holsteins besteedt veel aandacht aan de jongste kalveren. Goede biestvoorziening, goede huisvesting en ventilatie zijn belangrijk om gezondheidsproblemen op jonge leeftijd en daardoor schade voor de rest van het leven te voorkomen. Vaccinatie tegen luchtwegproblemen dient bij de kalveren als extra steuntje in de rug.
Bedrijf in beeld
melkkoeien: 670 stuks • areaal: 300 hectare • melkproductie: 11.582 kilogram met 4,28% vet en 3,61% eiwit
Dijkhuizen ziet op andere bedrijven de laatste jaren een enorme toename van Mannheimia haemolytica uitbraken bij volwassen melkvee. “Dit is een enorm probleem. Het kan in een kort tijdsbestek een aanzienlijk deel van de melkkoeien aantasten. De HIPRABOVIS® SOMNI/LKT-enting geeft in de praktijk goed resultaat om dit tegen te gaan, vertelt Dijkhuizen. De adviseur vertelt er wel bij dat het entschema per bedrijf kan verschillen. “In welke afdeling is het risico het grootst? Help dan daar de weerstand een handje.”
Weet wat er speelt
Belangrijk is te weten welke ziektekiemen op het bedrijf een rol spelen. “Een longspoeling bij een ziek kalf geeft hier veel informatie over”, vertelt Dijkhuizen. “Dat doen we hier op dit bedrijf ook en zo weten we of we qua vaccinatie nog steeds op de goede weg zijn. Maar, vaccinatie is slechts één van de maatregelen die je kunt nemen. Belangrijk is dat de rest ook voor elkaar is. De voeding, huisvesting en klimaat moeten in orde zijn. Kalveren die diarree krijgen in de eerste levensweken, iets dat vaak wordt veroorzaakt door gebrekkige hygiëne en minder goed biestmanagement, zorgt voor een sterk vergroot risico op longaandoeningen. Er zijn altijd wel wat verbeteringen mogelijk, maar de basis moet kloppen.” Dat is ook waar Van Veelen voor staat. “Wat voor omvang je ook hebt, blijf altijd schoon en georganiseerd werken”, adviseert hij.
Tekst en beeld: Gerben Hofman
Wilt u meer weten over succesvol kalvermanagement of over vaccineren bij kalveren? Neem dan contact op met een van onze dierenartsen: Jessica Hartjes, 06-3800 8533 (Nederland), Niels Groot Nibbelink (Zuid Nederland) 06-8100 2036, Anne-Miek Timmermans (Midden Nederland) 06-1370 2817, Sabine Hoogeveen (Noord-West Nederland) 06-8279 0165 of Anne-Lynn Geertshuis (Noord-Oost Nederland) 06-2046 9304.
