Op bijna een kwart het jaar is er kans op hittestress bij melkvee in Nederland. De Nederlandse zomers van de afgelopen jaren werden gekenmerkt door steeds vaker hoge temperaturen. Wat betekent dit voor het welzijn van melkvee en hun melkproductie? En wat zijn de kosten die dit met zich meebrengt?
Binnen de thermo-neutrale zone (circa tussen de -vijf en vijftien graden Celsius) kost het een koe geen extra energie om haar lichaamstemperatuur constant te houden. Zodra de omgevingstemperatuur daalt of stijgt buiten deze zone moet zij haar lichaam actief verwarmen of koelen. Dit kost energie.
Hittestress ontstaat als een koe meer warmte produceert dan dat zij in staat is om af te geven aan de omgeving. In dit lukt hangt af van zowel de omgevingstemperatuur als de relatieve luchtvochtigheid. Maar ook zonnestraling en windsnelheid zijn van belang. Samen met de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid maakt dit de gevoelstemperatuur, dat samen wordt omgerekend tot de Temperatuur Luchtvochtigheid Index (THI). Samengevat geldt: Hoe hoger de luchtvochtigheid, hoe lager de omgevingstemperatuur waarbij melkvee hittestress kan ervaren.
Gevoeliger voor hittestress
Wanneer een koe hittestress ervaart, hangt ook af van factoren zoals leeftijd, ras, stadium van de lactatie en de melkproductie. Zo ervaren Holstein-Friesian koeien doorgaans eerder hittestress dan Jerseys, en kan jongvee in de regel beter tegen warmte dan melkvee. Lacterende koeien produceren namelijk meer warmte door hun hoge voeropname en kunnen hierdoor minder goed tegen hoge temperaturen.
In Nederland ligt de luchtvochtigheid in de zomermaanden gemiddeld tussen de zeventig en tachtig procent. In Figuur 1 is te zien dat bij deze luchtvochtigheid al milde hittestress kan optreden bij temperaturen boven de twintig graden Celsius.
Figuur 1. Temperatuur Luchtvochtigheid Index tabel (Timmerman et al., 2018) met drempelwaarden volgens Zom (2016). Groen = geen verschijnselen, geel = mild, oranje = hittestress, donker oranje = ernstig, rood = dodelijk.
Effecten van hittestress
Als koeien last hebben van hittestress heeft dit effect op onder andere de gezondheid, productie en gedrag. Ten eerste hebben koeien een onaangenaam gevoel door de hitte. Dit levert stress op en vermindert de weerstand. Ten tweede gaan koeien hijgen en pompen om hun warmte beter kwijt te kunnen. Dit vermindert de hoeveelheid bicarbonaat in het speeksel en kan leiden tot een daling van de pH in de pens. Een indirect gevolg hiervan is een daling van het vetgehalte in de melk.
Ten derde blijven koeien meer staan om hun warmte beter kwijt te kunnen, wat kan leiden tot meer klauwproblemen. Ten vierde zal een koe meer gaan drinken. Waar een koe van 650 kilogram en een melkproductie van veertig kilogram melk per dag normaal 110 liter water per dag drinkt kan dit oplopen tot tweehonderd liter per dag.
Daling in drogestofopname
Het laatste en belangrijkste effect van hittestress is een daling in de drogestofopname, hierdoor treedt een cascade aan gevolgen op. Koeien komen in een (diepere) negatieve energiebalans. Dit kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen. Een THI hoger dan 72 gedurende 21 dagen voor bevruchting leidt tot 61 procent meer kans op een mislukte bevruchting.
Daarnaast leidt een negatieve energiebalans tot een daling in melkproductie en eiwitgehalte in de melk. Het effect op voeropname is het grootste bij verse koeien. Echter zien we hier het minste verlies in melkproductie. Dit indiceert dat verse koeien het meest kwetsbaar zijn voor een diepe negatieve energiebalans in warme periodes.
In de dracht heeft hittestress effect op zowel de koe als het kalf. Hittestress gedurende zeven dagen voor het kalven verhoogt de tussenkalftijd. Daarnaast kan dit in de laatste acht weken van de dracht leiden tot een verlaagde levensproductie van de nakomelingen en een verlaagd conceptiepercentage van de nakomelingen wanneer ze vaars zijn.
Economische gevolgen
Hittestress kost een koe energie en logischerwijs gaat dit ten koste van de melkproductie. Een THI boven de 68 resulteert gemiddeld in een melkproductieverlies van veertien procent bij melkvee vroeg in lactatie en 35 procent bij melkvee laat in lactatie.
Uit een onderzoek uit 2018 bleek dat bij een fictief bedrijf met honderd melkkoeien in een jaar met een gemiddeld aantal hittestress dagen (56 warme dagen, twintig zomerse dagen en vier tropische dagen) een melkopbrengst daling van 2.154 euro op jaarbasis verwacht kon worden. Dit ging uit van een toen geldende melkprijs van 34,50 cent per kilogram melk. De daling in kilogrammen geleverd eiwit en vet leidde bij een gemiddeld aantal hittestress dagen tot een opbrengst vermindering van 1.660 euro op jaarbasis.
Daarnaast zijn er economische gevolgen zoals klauwproblemen, verslechterde uiergezondheid en een toegenomen tussenkalftijd. De gemiddelde kosten hiervan liggen op 488 euro.
Door de bovenstaande mindering van opbrengsten en toename van kosten bleek hittestress een melkveehouder met honderd melkkoeien in een gemiddeld jaar 4.301 euro per jaar te kosten. In een jaar met weinig hittestress dagen bedroeg dit 3.008 euro en in een jaar met veel hittestress dagen 5.593 euro.
Kennis op Maat Hittestress Stalkaart
Ingrid van Dixhoorn en Brigitte de Bruijn, onderzoekers van Wageningen Livestock Research (WUR), zijn de kartrekkers van het project ‘Kennis op Maat Hittestress Stalkaart’ waarbij praktische handvatten worden ontwikkeld om de effecten van hittestress bij melkvee te verminderen. De stalkaart wordt doorontwikkeld om hittestress gericht aan te pakken.
Bron: VKON
