Bij de productie van 1 liter melk in Vlaanderen komt gemiddeld 1,00 kg aan broeikasgassen vrij, maar achter dat gemiddelde zit een grote variatie tussen de bedrijven. De klimaatimpact varieert van 0,64 tot 1,76 kg CO2-equivalenten per kilo meetmelk. Waar ligt dat aan?
Melkveebedrijven die efficiënt voederen, een hoge melkproductie per koe bereiken en hun (jong)vee goed managen, hebben de laagste klimaatimpact. Dat blijkt uit een grondige analyse van de 550 KLIMREK-scans die tussen 2021 en 2023 afgenomen zijn bij 320 Vlaamse melkveehouders. KLIMREK is de klimaatscan van onderzoeksinstelling ILVO en Boerenbond met steun van brancheorganisatie MilkBE. Ook een hoger beweidingspercentage is gunstig voor de klimaatimpact, terwijl een verhoging van het aantal koeien of de schaalgrootte op zich noch een positieve, noch een negatieve impact heeft. Wie tot slot jaarlijks zijn impact laat berekenen en systematisch bijstuurt, realiseert daadwerkelijk een continue daling.
Hoge melkproductie, lage klimaatimpact
Bedrijven met een hogere melkproductie per koe realiseren over het algemeen een lagere klimaatimpact per kilogram melk. Dit wordt grotendeels verklaard door de verdeling van de emissies over een groter productievolume, maar niet helemaal. Intensivering van de productie op zich is geen afdoende klimaatmaatregel; schaalgrootte in de zin van meer koeien per bedrijf ook niet. Analyse van de verschillen tussen de best en de slechtst scorende bedrijven, toont aan dat het aantal koeien (schaalgrootte) geen rol speelt. Hoewel erg kleine bedrijven eerder slecht presteren, zitten in de topgroep ook bedrijven met minder koeien dan de bedrijven in de middenmoot. Veerle van linden, projectcoördinator en onderzoeker bij ILVO licht deze bevinding toe: “Bedrijven die hun hoge melkproductie bereiken door in te zetten op efficiënt voederen en veel aandacht hebben voor diergezondheid, zeker bij de opfok van de kalveren maar ook daarna, scoren over het algemeen het best.”
(Jong)Veemanagement
Een lagere afkalfleeftijd en een lager vervangingspercentage zorgen er concreet voor dat een bedrijf minder (niet-lacterend) jongvee moet aanhouden, wat de klimaatimpact van een bedrijf verlaagt. Vroeger kunnen afkalven door goed groeiend jongvee, kan bovendien zorgen voor een hogere melkproductie over de totale levensduur van de dieren, wat op zijn beurt de klimaatimpact per koe verlaagt.
Voederbeheer en mestopslag
Wat voeren betreft is efficiëntie en kwaliteit belangrijk. Een hogere voederefficiëntie resulteert in een lagere klimaatimpact per eenheid melk, terwijl een hoog sojagebruik juist gelinkt is aan een hogere impact per eenheid melk en per dier. “Zelf instaan voor de productie van kwaliteitsvol ruwvoeder zoals gras en grasklaver en zuinig omspringen met aangekocht krachtvoeder, zodat de koeien een hoge voederconversie bereiken met een minimale inzet van soja, is een doeltreffende klimaatmaatregel,” vertelt Veerle van linden. Ook beweiding, waardoor mest tijdens de zomer direct op de weilanden terechtkomt en minder lang op het bedrijf opgeslagen moet worden, gaat over het algemeen gepaard met een lagere klimaatimpact.
Grootste impact op voederaankoop
Op vlak van voederaankoop (soja) en mestopslag kunnen melkveebedrijven die gemiddeld slechter scoren de grootste vooruitgang boeken. Het verschil tussen de beste en de slechtste groep is daar een verdubbeling van de klimaatimpact. Op vlak van voederaankoop gaat het niet zozeer om minder gebruik van soja, maar om het efficiënt omzetten ervan in melk. De topploeg produceert bijvoorbeeld gemiddeld 39,5 kg melk per kilogram gevoederde soja, terwijl de slechtste groep met een kilogram soja slechts 16,5 kg melk produceert. Er is ook goed nieuws, meldt Veerle van Linden: “Het goede nieuws is dat veranderingen in voederbeheer doorgaans op korte termijn uitvoerbaar zijn, terwijl wijzigingen in mestopslag investeringen en dus een langetermijnplanning vragen.”
Begeleiding werkt
Opvallend is dat de bedrijven die jaarlijks de KLIMREK-scan lieten uitvoeren, een 80-tal, daadwerkelijk een dalende trend vertoonden. “Door de scan jaarlijks te laten uitvoeren, krijgen we bovendien beter zicht op de invloed van externe factoren. Soms kan een landbouwer een belangrijke maatregel nemen die zich niet meteen vertaalt in een lagere klimaatimpact door externe factoren zoals het weer of een ziekte-uitbraak. Het is belangrijk dat we begrijpen hoe dat werkt, zodat landbouwers meer controle krijgen over hun eigen voetafdruk en gerichter kunnen bijsturen,” vertelt Veerle van Linden. Over het algemeen zien de onderzoekers tot slot dat de maatregelen die de klimaatimpact verbeteren, ook een positief effect hebben op andere milieuthema’s zoals de uitstoot van ammoniak (stikstof).
Een case uit Essen: de melk van boer Jan
Jan Van den Keybus is een melkveehouder in het Antwerpse Essen. Zijn kudde bestaat uit 300 melkkoeien. Hij liet de voorbije drie jaren telkens een klimaatscan uitvoeren en heeft zijn klimaatimpact stelselmatig kunnen verkleinen door in te zetten op efficiënt voederbeheer en een hoge melkgift. Zijn melk scoort met 0,86 kg CO2-equivalenten aan broeikasgassen per liter beter dan gemiddeld.
Investeren in klimaatscans
Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens is positief over de resultaten: “De resultaten tonen de noodzaak aan om onze eigen lokale melkveehouderij in stand te houden en te ondersteunen in plaats van af te bouwen. De meerwaarde van KLIMREK zit niet alleen in het rekenmodel maar vooral in het gepersonaliseerd advies en het inzetten op maatregelen die passen binnen het bedrijf. Daarom zet ook het Vlaams Energie- en Klimaatplan in op de klimaatscan en een keuzemenu voor melkveehouders. Met Boerenbond blijven we dan ook investeren in KLIMREK-modules voor melkveehouders en andere sectoren.”
Over de KLIMREK Klimaatscan
KLIMREK staat voor ‘KLImaatMaatRegelen met Economische Kansen op het landbouwbedrijf’. ILVO coördineert onderzoek, Boerenbond en MilkBe zijn partner voor de klimaatscans in de melkveehouderij. KLIMREK bezit een digitale rekentool verbonden met de meest actuele rekenfactoren en -methodes. De klimaatconsulenten zijn opgeleid (en gebrevetteerd) om op basis van de zwaktes en sterktes van het bedrijf scenario’s uit te werken. De boer krijgt bij elke voorgestelde maatregel op een overzichtspagina de voorspelde klimaateffecten en een kosten-batenberekening.
Bron en beeld: ILVO
