“Klauwgezondheid verbeteren is aan de juiste knoppen draaien”

Klauwproblemen, zichtbaar of minder goed zichtbaar, kosten geld en zijn slecht voor het dierenwelzijn. Op tijd bekappen, goede huisvesting en de juiste voeding zijn essentieel voor een goede klauwgezondheid en daarmee een optimale productie. Als het gaat om voeding, is het belangrijk de juiste mineralen te voeren. En daar gaat nog weleens wat mis. “Kijk goed op het etiket van je mineralenmengsel”, adviseert nutritionist Wim Hessels.

Klauwproblemen kosten stiekem vaak meer dan je denkt. Kreupelheid heeft namelijk effect op alles wat de koe doet. Een kreupele koe toont zich minder goed tochtig. Een wond of ontsteking aan de klauwen zorgt voor een immuunrespons. Dat kost energie, die dan niet naar de melkproductie gaat. Stress door pijn verlaagt de weerstand, waardoor de koe extra vatbaar is voor andere ‘dure’ aandoeningen zoals mastitis. Dan komen daar nog eens de extra kosten bij voor de dierenarts, de klauwverzorger en medicatie. Klauwproblemen zijn vaak de oorzaak van vroegtijdige afvoer, wat betekent dat er extra jongvee moet worden aangehouden of extra koeien moeten worden aangekocht. Last but not least kost een kreupele koe ook nog eens extra werk.

Niet één oplossing

‘De oplossing’ voor klauwproblemen is complex. In feite heeft elk onderdeel van het management op een melkveebedrijf effect op de gezondheid van de klauwen: van transitie tot voeding in de lactatie tot huisvesting. “Om melkveehouders te helpen de klauwgezondheid op het bedrijf structureel te verbeteren, hebben we het FirstStep-programma opgezet”, vertelt nutritionist Wim Hessels van Zinpro. Het FirstStep-programma is een praktisch hulpmiddel waarmee adviseurs melkveehouders op een gestructureerde en praktische manier kunnen helpen de klauwgezondheid te verbeteren. Hoewel Zinpro producent is van spoorelementen, bekijkt het bedrijf klauwgezondheid dus niet alleen vanuit een nutritioneel perspectief. “Dat heeft geen zin. Wij verkopen mineralen, maar om de meerwaarde daarvan goed tot uiting te laten komen, moet alles kloppen op een bedrijf. En daar helpen we graag bij”, aldus Hessels.

Spoorelementen belangrijke bouwsteen

Klauwgezondheid verbeteren met FirstStep begint met een analyse van alle factoren die daarop van invloed zijn. Vast onderdeel is ook een mobiliteitsscore. Op basis van de verkregen informatie krijgt een veehouder gericht advies over de klauwverzorging, bijvoorbeeld over de frequentie en timing van bekappen en over het toepassen van voetbaden. Daarnaast volgt er advies over voeding, met daarbij ook aandacht voor spoorelementen. Dat laatste punt verdient volgens Hessels zeker aandacht. De dosering van spoorelementen is doorgaans miniem, maar het effect is groot. Voor klauwgezondheid zijn vooral zink, mangaan en koper belangrijk. Zink speelt een belangrijke rol in deweerstand, de heling van wonden en het weefselherstel. Ookis het een bouwsteen van keratine, belangrijk voor een goede hoornkwaliteit. Mangaan is nodig voor een goede botopbouw en botstructuur. Koper is nodig voor de meer flexibele delen in de klauw, zoals banden, pezen en kraakbeen.

Organisch versus anorganisch gebonden

Van het belang van spoorelementen in het rantsoen zijn verreweg de meeste melkveehouders en voeradviseurs zich wel bewust. Wat volgens Wim Hessels minder bekend is, is dat de vorm waarin de spoorelementen worden toegediend, in veel gevallen beter kan. “Als het gaat om mineralen stellen veehouders vaak: ‘ik voer zoveel gram van dit en zoveel gram van dat, dus ik doe het goed’. Maar het gaat niet alleen om de hoeveelheid, maar vooral om de vorm. Als je niet oppast, vliegen de mineralen er achter net zo hard weer uit als ze er voor zijn ingegaan. Allereerst is er een groot verschil tussen organisch gebonden en anorganisch gebonden mineralen. Organisch gebonden mineralen zijn gebonden aan bijvoorbeeld aminozuren of eiwitten; anorganische aan sulfaten of oxiden. Organische mineralen zijn beter opneembaar. Belangrijk is wel dat ze pensbestendig zijn en ook bestand tegen de lage pH in de lebmaag. Pas als ze de dunne darm bereiken, kunnen ze goed worden opgenomen in de bloedbaan.”

‘Tolpoortjes’ verstopt

De meerwaarde van organisch gebonden spoorelementen is in de melkveehouderij redelijk bekend en de meeste moderne melkveehouders maken er dan ook gebruik van. Toch kan ook de benutting van organisch gebonden spoorelementen tegenvallen. Hessels legt dit uit met een simpel voorbeeld. “Zie de wand van de dunne darm als een rij tolpoortjes op een Franse snelweg. Bij tolpoortjes worden auto’s één voor één doorgelaten. De darmwand heeft ook zo’n systeem, maar dan voor tweewaardig positief geladen stofjes zoals zink, koper, mangaan en calcium. Net zoals bij de tolpoortjes op de snelweg ontstaan er bij een grote toestroom in de darmwand opstoppingen. Hele hordes mineralen worden daardoor niet opgenomen en verdwijnen via de mest. In veel gevallen gaat dit om negentig tot bijna honderd procent. Wetende dat de voorraad mineralen in een koe relatief laag is, ontstaat er al snel een tekort. Bovendien is het zonde van die kostbare producten.”

De stabiliteit van een binding van een organisch mineraal en hoe bestand deze is tegen een zeer lage pH, bepaalt in welke vorm het mineraal uiteindelijk in de darm aankomt. De dosering van organisch gebonden spoorelementen verhogen om te zorgen dat de koe alsnog voldoende binnenkrijgt, is volgens Hessels geen oplossing. “De tolpoortjes zitten immers verstopt. Wat wel werkt, is een ander poortje nemen. Zo doen wij dat ook met de zink die in onze producten zit. We koppelen zink aan onder andere methionine, een essentieel aminozuur. De methionine komt de bloedbaan binnen via het poortje voor essentiële aminozuren, en zink lift mee.”

Zink goed voor de weerstand

Wat voor zink geldt, geldt ook voor mineralen als koper, mangaan, ijzer, selenium en kobalt. “Maar zink is met stip de belangrijkste”, aldus Hessels. “Niet alleen voor de klauwen, maar voor de totale gezondheid van de koe. Er wordt bijvoorbeeld steeds meer bekend over het antivirale effect van zink. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat een hoge dosering zink helpt in de weerstand tegen RNA-virussen zoals blauwtong, IBR, corona en vogelgriep. Binnen Zinpro heeft dit inmiddels al veel aandacht gekregen over meerdere diersoorten. Bekend is ook dat zink een belangrijke rol speelt in de werking van de darmwand in relatie tot de term ‘leaky gut syndrome’. In de zomer, met hittestress en in combinatie met veel bestendig zetmeel, kunnen er endotoxinen in de bloedbaan komen, met direct gevolg voor de weerstand, klauwen en het energieniveau van het dier. Zink herstelt deze ‘tight junction’-eiwitten.

Niet alleen voor gezonde klauwen, maar voor de diergezondheid is het belangrijk zeker te weten of je zink in de juiste variant voert. “Ik adviseer melkveehouders het etiket van het mineralenmengsel goed te lezen. Als daar code 3b606 op staat, dan zit er zink in gekoppeld aan een aminozuur.”

Hessels benadrukt nogmaals dat zink en andere spoorelementen slechts een bouwsteen zijn van een goede (klauw)gezondheid. “Maar wel een hele belangrijke. Klauwgezondheid verbeteren is een kwestie van aan de juiste knoppen draaien. Er zijn veel factoren die het succes bepalen. Een stuk verbetering betekent daarom ook teamwork, door de veehouder, de dierenarts, de klauwverzorger en de voeradviseur. Het vastleggen van informatie is daarbij belangrijk. Want je kunt niet verbeteren wat je niet meet.”

Tekst: Gerben Hofman