Vanaf 2026 wordt de derogatie niet verder afgebouwd, maar volledig beëindigd. Dit betekent dat voor alle landbouwbedrijven in Nederland, vanaf dat moment de standaard Europese gebruiksnorm voor dierlijke mest van maximaal 170 kg stikstof per hectare (kg N/ha) geldt, ongeacht het type grond.
Einde derogatie: terug naar 170 kg N uit dierlijke mest
Tot en met 2025 gold er een stapsgewijze afbouw: elk jaar daalde de norm met 10 kg N/ha. In 2025 konden ondernemers voor het laatst een derogatievergunning aanvragen, met gebruiksnormen van 190 kg N/ha (NV-gebied) en 200 kg N/ha (buiten NV-gebied). Vanaf 2026 geldt voor alle bedrijven één uniforme norm: maximaal 170 kg stikstof per hectare uit dierlijke mest.
Voor veel bedrijven betekent dit dat er aanmerkelijk minder mest uitgereden kan worden op het eigen areaal. De noodzaak tot mestafvoer neemt toe, terwijl een deel van de stikstofbehoefte mogelijk met kunstmest moet worden aangevuld.
Nieuwe bufferstroken beperken plaatsingsruimte verder
Naast de terugval naar 170 kg N/ha zorgen ook de bufferstroken voor een flinke vermindering van het areaal waarop bemest mag worden.
- 3 meter bufferstrook langs reguliere watergangen
- 5 meter bufferstrook langs KRW-waterlopen
Grond binnen deze zones telt niet mee voor de mestplaatsingsruimte. Hierdoor vallen vooral op bedrijven met veel sloten en perceelranden extra hectares weg.
Gevolgen voor grasland en bouwplan
De eis van minimaal 80% grasland, zoals die gold voor derogatiebedrijven, verdwijnt. Maar het scheuren van grasland wordt door nieuwe GLB-regels en het 8e Actieprogramma Nitraat juist complexer.
Ook worden teeltplannen strenger gestuurd door regels rond rustgewassen, vanggewassen en wintergewassen, waardoor ondernemers minder flexibiliteit ervaren in hun bouwplan.
Impact voor bedrijfsvoering en inkomen
De totale impact van de afbouw is groot:
- Meer mestafvoer, vaak tegen hogere kosten
- Minder bemestingsruimte, wat effect heeft op opbrengst en ruwvoerkwaliteit
- Meer behoefte aan kunstmest, afhankelijk van voeder- en teeltstrategie
- Strakkere planning en bemestingsmanagement om verliezen te beperken
De economische gevolgen verschillen per bedrijf, maar duidelijk is dat de marge onder druk komt te staan.
Tekst: Danique Sollie-Elverding
