In Ierland is de onvrede onder melkveehouders over hun coöperaties op scherp gezet. Op 18 september bestormden meer dan 200 boeren het hoofdkantoor van Dairygold, een van de grootste zuivelcoöperaties van het land. Hun belangrijkste klacht: de coöperatie werkt niet meer in het belang van de boeren, maar laat juist waarde weglekken.
Volgens berekeningen ontvangen Dairygold-leden gemiddeld 45 cent per liter melk, terwijl leveranciers van concurrent Carbery 50 cent per liter krijgen. Dat betekent dat een gemiddeld Dairygold-bedrijf ruim 2.290 euro per maand aan inkomsten misloopt. Boeren leggen de schuld bij de bedrijfsstructuur: Dairygold runt vier verwerkingslocaties, waar concurrerende coöperaties efficiënter met één grote fabriek werken.
Uit het jaarverslag 2024 blijkt dat Dairygold 1,38 miljard liter melk verwerkte – een daling van 2,1 procent – terwijl de spreiding over meerdere fabrieken de kosten hoog houdt. Boeren vrezen dat dit structurele nadeel hun inkomen verder uitholt.
De actievoerders vragen om meer democratie binnen de coöperatie, onder het motto ‘one man, one vote’. Daarmee willen zij meer directe zeggenschap krijgen over het beleid en minder macht bij het management.
Het protest staat niet op zichzelf. Ook elders wordt gediscussieerd over de rol van coöperaties: in de VS biedt de historische Capper-Volstead Act coöperaties antitrust-immuniteit, ongeacht hun prestaties. Daarmee rijst de vraag hoe effectief deze structuren boeren werkelijk beschermen.
Tekst: Gerben Hofman
